<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN"> <html> <head> <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1252"> <title></title> </head> <body> <h2>GBówne nurty filozofii nauki w XX wieku</h2> <h4>Prof. UW dr hab. Witold StrawiDski</h4> <p>W filozofii nauki XX wieku mo|na wyró|ni nurt zachowawczy (konserwatywny) i kontestacyjny (radykalny). W ramach pierwszego uksztaBtowaBy si stanowiska: <b>(a) logicznego empiryzmu</b> (Carnap, Reichenbach) i <b>(b) hipotetycznego falsyfikacjonizmu</b> (Popper, Lakatos). W ramach drugiego - stanowiska: <b>(c) relatywizmu historycznego</b> (Kuhn, Feyerabend) i <b>(d) konstruktywizmu spoBecznego</b> (Barnes, Bloor). </p> <p>WedBug <b>(a)</b> zadaniem filozofii nauki jest <b><i>logiczna rekonstrukcja</i></b> wiedzy naukowej oraz wykazanie jej metodologicznej prawomocno[ci (uzasadnienia). ZakBadana jest tu dedukcyjna struktura teorii, [cisBo[ poj i ich empiryczna podstawa, mo|liwo[ rozró|nienia obserwacji i teorii oraz kumulatywno[ nauki<a href="#1"><sup>1</sup></a>. WedBug <b>(b) </b> filozofia nauki ma raczej zajmowa si <b><i>racjonaln rekonstrukcj</i></b> rozwoju nauki a w metodologii kanony indukcji nale|y zastpi reguBami krytycyzmu. Tzw. problem demarkacji wysunity zostaje na pierwszy plan a w tre[ci empirycznej hipotez wskazane zostaj aspekty konwencjonalne. Zarówno <b>(a)</b>, jak i <b>(b)</b> uznaj racjonalno[ nauki, metodologiczn jedno[ nauk przyrodniczych i spoBecznych a filozofii nauki wyznaczaj zadanie normatywnej analizy  kontekstu uzasadniania . </p> <p>WedBug <b>(c)</b> filozofia nauki powinna bra pod uwag <b><i>historyczn rekonstrukcj</i></b> rzeczywistych cyklów rozwojowych ró|nych gaBzi nauki. Cykle te maj by trójfazowe (nauka normalna, kryzys, rewolucja). Racjonalno[ nauki normalnej zaBamuje si w okresach kryzysowych i rewolucyjnych. Przej[cie do nowego  paradygmatu - ze wzgldu na jego niewspóBmierno[ z dawnym - przerywa kumulacj wiedzy, jest czym[ w rodzaju  gestalt switch o podBo|u psychologicznym i spoBecznym. WedBug <b>(d)</b> rzeczywisty status wiedzy naukowej ujawni ma jej <b><i>socjologiczna rekonstrukcja</i></b>. Taka filozoficzna  socjografia wskazywa ma <b>(1)</b> <i>przyczyny spoBeczne</i> rozpowszechniania si w[ród uczonych okre[lonych przekonaD naukowych, podchodzc do tych ostatnich <b>(2)</b> <i>bezstronnie</i> i <b>(3)</b> <i>symetrycznie</i> pod wzgldem ich domniemanej prawdziwo[ci, faBszu lub racjonalno[ci; ponadto ma speBnia warunek <b>(4)</b> <i>zwrotno[ci</i>, otwierajc si sama na przyczynow analiz spoBeczn. Rezultatem takiego przedsiwzicia ma by odideologizowanie nauki, dokonywane poprzez ujawnianie interesów grupowych, kryjcych si za przekonaniami naukowymi i demistyfikacja epistemicznego statusu wiedzy naukowej. Zarówno <b>(c)</b>, jak i <b>(d)</b> kwestionuj przeciwstawianie sobie  kontekstu odkrycia i  kontekstu uzasadniania , nakazuj traktowa z caB powag <i>heteronomiczne</i> modele rozwoju nauki, przypisujce tzw. <i>czynnikom zewntrznym</i> rozstrzygajc rol w determinowaniu wiedzy naukowej, zalecaj objcie badaniami takich form spoBecznych, jak kolektywy i style my[lowe lub szkoBy naukowe<a href="#2"><sup>2</sup></a>. </p> <p>W ostatnich dziesicioleciach XX wieku nurt radykalny zyskiwa zaczB przewag w rozgBosie i popularno[ci nad nurtem konserwatywnym, stojcym na stra|y racjonalno[ci naukowej. ChciaBbym wyrazi nadziej, |e w obecnym stuleciu tendencja ta z czasem ulegnie odwróceniu. </p> <hr><sup><a name="1">1</a></sup> Porównaj: I. Hacking,  Introduction , w: I. Hacking (red.), <i>Scientific Revolutions</i>, Oxford 1981, Oxford University Press.<br> <sup><a name="2">2</a></sup> Porównaj: J. Such,  Co si zmieniBo w filozoficznym spojrzeniu na nauk? , w: H. Korpikiewicz, E. Piotrowska (red.), <i>Alternatywy i przewarto[ciowania we wspóBczesnej filozofii nauki</i>, PoznaD 1997, UAM Wyd. Naukowe Instytutu Filozofii. </body> </html>