Czy i w jaki sposób definiowanie może być odmianą dedukcji logicznej?

Doc. dr hab. Józef Stuchliński

Marzenia o uczynieniu z definiowania jednej z odmian dedukcji logicznej są równie stare, jak sama filozofia. Jednakże marzenia te dają się spełnić dopiero w dobie współczesnej - a zawdzięczamy to polskiemu filozofowi i logikowi: Stanisławowi Leśnewskiemu (1886-1939).

Leśniewski jest twórcą trzech formalnych teorii dedukcyjnych, opartych kolejno jedna na drugiej, z których dwie pierwsze - Prototetyka i Ontologia - tworzą uniwersalnie rozszerzone systemy logiki formalnej, tj. odpowiednio: system logiki zdań i system logiki nazw. Na ich gruncie oparta jest Mereologia - formalna i abstrakcyjna teoria części przedmiotów i złożonych z nich całości, pojmowanych jako klasy i zbiory w sensie kolektywnym. Teoria mnogości, jako tylko rzekoma teoria klas i zbiorów w sensie dystrybutywnym, zostaje odrzucona i zastąpiona ujęciami z zakresu Ontologii i Mereologii.

Leśniewski posłużył się konkretnie zinterpretowaną Mereologią jako narzędziem do opracowania podstaw swych systemów logicznych, i właśnie dzięki temu mógł opracować dyrektywy definiowania w obu swych teoria logicznych. Polegało to na dwóch czynnościach podstawowych: najpierw, na jednostkowej identyfikacji poszczególnych słów i wyrażeń w formułach twierdzeń wyjściowych, jak też w formułach twierdzeń dowodzonych, traktowanych odpowiednio jako części i całości - a następnie na ustalaniu w sposób precyzyjny związków składniowych między tak zidentyfikowanymi składnikami i całościami twierdzeń wyjściowych i twierdzeń dowodzonych.

W ten właśnie sposób została opracowana po raz pierwszy w dziejach nauki metodologia definiowania jako odmiany dedukcji logicznej.